Gród Šternberk – Charakterystyka

Historia

Gród założył w połowie XIII wieku Zdislav ze Šternberka. Pierwsza wzmianka o tutejszym grodzie pochodzi z 1269 roku. Pod koniec XIV wieku został znacznie rozszerzony przez Alberta II. ze Šternberka, doradcy Karola IV. (działał kolejno jako w Schwerin, arcybiskup w Magdeburgu i biskup w Litomyšli). Z tego okresu pochodzi między innymi kaplica zamkowa.

W czasach wojen husyckich gród był w latach 1430-1432 zajęty przez husytów. W XV wieku gród kilkakrotnie zmieniał właściciela. Najpierw, po śmierci Petra ze Šternberka, właścicielami grodu byli panowie z Kravař, następnie Albrecht Kostka z Postupic i w końcu w 1480 roku właścicielem zostaje ród Berków z Dubé a Lipé.

W 1538 roku gród i miasto Šternberk zniszczył rozległy pożar. Po tym pożarze gród z inicjatywy Jana Václava Berky z Dubé a Lipé przebudowano w renesansowym stylu oraz wybudowano nowy areał podgrodzia. W 1560 roku gród oraz miasto stało się majątkiem śląskich książąt z Minstrberka, gród odziedziczyli w 1647 roku książęta z Württembergu. W okresie 1643 – 1650 w grodzie stacjonowała szwedzka załoga. W 1678 roku gród stał się drugi raz ofiarą wielkiego pożaru, podczas którego spłonęła górna część cylindrycznej. W 1693 roku właścicielami grodu został ród Lichtensteinów. Książę Jan Adam z Lichtensteina co prawda planuje barokową przebudowę grodu, ale w końcu nie dochodzi do planowanej przebudowy.

W XVIII i XIX wieku gród znacznie niszczeje a jego zanikowi zapobiegł remont generalny, który w 1883 roku rozpoczął książę Jan II. z Lichtensteinu. Gród został przebudowany w obecnej postaci, łącznie z niektórymi obiektami (tzw. Pałac schodowy). W ramach remontu wybudowano wodociąg, ogrzewanie na gorące powietrze i wyposażono łazienki. Przebudowę realizowano według projektu wiedeńskiego architekta K.G. Kaysera, brał w niej udział również architekt Lichtensteinów G. von Neumann. Na przebudowę grodu ukończoną w 1890 roku nawiązuje potem w latach 1907-1909 założenie krajobrazowego parku przyrodniczego (według projektu A. Esche). W 1945 roku gród Šternberk staje się własnością państwa.

Charakterystyka

Cały areał grodu tworzy obiekt właściwego grodu, to znaczy wieża zamkowa (2 połowa XIII wieku), kaplica zamkowa (koniec XIV wieku), pałac (pierwotnie gotycki, mury obwodowe 2 połowa XIII wieku, renesansowa przebudowa w latach trzydziestych XVI wieku), umocnienia (pozostałości gotyckich murów, zachowane zmiany z okresu około 1526 roku), mieszkalny zachodni trakt (1545-1560) z podgrodziem (powstałe w pierwszej połowie XVI wieku) obejmującym obiekty budynku z bramą wejściową z przyległym jednopiętrowym poprzecznym skrzydłem, zabudowania na zachodniej stronie areału, zabudowania byłego muzeum zegarów na wschodniej stronie areału, budynek ze schodami wejściowymi do pałacu zamkowego oraz park zamkowy (1907-1909).

Obiekt grodu

Kompleks poszczególnych budynków należących do obiektu grodu jest rozmieszczony na prostokącie i ogranicza dziedziniec wewnętrzny grodu. W południowej i zachodniej części znajdują się dwupiętrowe budynki (w południowej części z otwartą trzyczęściową łukową arkadą na parterze), z pomieszczeniami sypialni biskupiej z drewnianym belkowym stropem, jadalnia, sala rycerska z fragmentami rzeźb włoskiego pochodzenia, kwadratowa sala wizytówkowa z grzebieniowym sklepieniem i oszklonymi arkadami, będąca przykładem stylu renesansowego na zamku itd. Na północnej stronie stoi cylindryczna wieża (jedna z najstarszych części grodu, pozostałości pierwotnej wieży zniszczonej przez pożar w XVII wieku, kamień łupany, grubość murów 400 cm), po wschodniej stronie znajdują się gotyckie pozostałości grodu, które są połączone nowymi schodami z południową częścią grodu. W południowo-zachodniej części znajduje się kaplica zamkowa z fasadą z nie tynkowanego muru i wykuszem z łupanego kamienia.

W poszczególnych pomieszczeniach i innych pomieszczeniach grodu są elementy, którymi pierwotne wnętrza były wyposażane pod koniec XIX wieku (np. malowany renesansowy rzeźbiony strop w nowo wybudowanym pomieszczeniu widokowym przy wieży zamkowej, stare witraże w Sali wizytówkowej, szereg sekundarnie osadzonych herbów itd.). Podobnie różne typy inwentarza i przedmioty artystyczne w poszczególnych pomieszczeniach pochodzą w znacznej części ze zbiorów sztuki księcia Jana II. z Lichtensteinu i zostały tu przywiezione dopiero w związku z ostatnią przebudową grodu. Częścią zbiorów są późniejsze przedmioty z zanikłych obiektów grodu i zamku. Niektóre oryginalne części grodu Šternberk (gotyckie, renesansowe) są autentycznym przykładem morawskiej architektury zamkowej. Nie można też nie zauważyć wielkiej wartości artystycznej i kulturalnie-historycznej zbiorów w grodzie. Jego dzisiejsza postać dokumentuje romantyzujący kierunek odnowy zabytków pod koniec XIX wieku.

Některé původní části šternberského hradu (gotické, renesanční) představují autentický doklad moravské hradní architektury. Nelze také nevidět velkou uměleckou a kulturně historickou hodnotu sbírek uložených na hradě. Jeho dnešní podoba dokumentuje romantizující směr při obnově kulturních památek koncem 19. století.

Niektóre inne godne uwagi obiekty.

Kaplica zamkowa.
Gotycki jednokondygnacyjny obiekt z końca XIV wieku, krzyżowe sklepienie z dwoma polami, fragmenty pierwotnych malowideł ściennych, w kaplicy są zainstalowane zbiory gotyckich plastyk i obrazów morawskiego i środkowoeuropejskiego pochodzenia.

Zespół renesansowych pieców kaflowych.
Piece kaflowe umieszczone w poszczególnych pokojach są różnego rodzaju, zostały przywiezione i umieszczone podczas przebudowy grodu pod koniec XIX wieku.

Renesansowy portal (wejście do Sali rycerskiej z nowożytnego korytarza).
Jest wykonany z różowego marmuru, wymiary 360 x 220 cm, zdobiony ornamentami (głowy aniołków, wazy, motywy roślinne), pochodzi z przełomu XV i XVI wieku. Renesansowy strop (1 piętro poludniowo-wschodniego traktu budynku). Malowany kasetonowy sufit dokumentuje pierwotne zdobienie pomieszczeń grodu.

Text: Jindřich Garčic

Użyte źródła:
Kaňák,B.,Koudela,M..Mracký,J.: Šternberk slovem a obrazem..Šternberk 1996
Maliva, J.: Zabytki sztuki plastycznej w renesansowym stylu we Šternberku. Šternberk 2004
Lista nieruchomych zabytków kultury powiatu Olomouc.Olomouc 1997

Galeria fotograficzna